„Dobrota je jezik koji gluvi mogu da čuju i slepi da vide.” – Mark Tven
Serijal pod nazivom „Zaboravljeni srpski dobrotvori” počinjemo sa američkim industrijalcem, advokatom i filantropom Džona Frotingama.
Rođen u Bruklinu 1878. godine u bogatoj i uglednoj porodici, studirao je francuski jezik, svirao klavir i bavio se komponovanjem. Nakon diplomiranja prateći svoj muzički put, muzika ga je odvela u Minhen, Prag i Beč sa ciljem usavršavanja tehnike sviranja.
Nije ni slutio da će nakon toga, te surove 1914. godine doći u kontakt sa Srbima iz iseljeničkih društava koji su svirali balkansku etno muziku u SAD. Kao ljubitelja balkanske etno muzike, pogodila ga je nesreća Srbije u Velikom ratu te je u više navrata donirao medicinsku opremu kao i pozamašne svote novca Crvenom krstu Srbije.
U ime Crvenog krsta Srbije, početkom 1915. godine u Sjedinjene Američke države doputovala je i Jelena Lozanić, koja ga upoznaje sa Mihajlom Pupinom i jeromonahom Nikolajem Velimirovićem sa kojima započinje zajednički humanitarni rad u Srbiji koji će trajati više od dve decenije, sve do njegove smrti 1935. godine.
U međuvremenu rodila se ljubav između Jelene i Džona, a svoj brak su ozvaničili u ruskoj crkvi u Njujorku 1921. godine, a potom se rodila i njihova ćerka Ana.
Prvu pomoć Srbiji u vrednosti od 30 000 dinara, uputio je Beogradskom ženskom društvu, a zatim nakon izbijanja Prvog svetskog rata 15 000 dolara Crvenom krstu Srbije.
Finansirao je opremanje prve vojne bolnice sa 250 kreveta i najsavremenijom hirurškom opremom, zavojnim materijalima i drugim medicinskim potrepštinama u vrednosti od 250 000 dolara. a istim brodom osim opreme, poslata je petočlana misija lekara sa medicinskim sestrama. To je bila prva ratna bolnica i prva medicinska misija upućena Srbiji.
Veliku zahvalnost odajemo mu za finansiranje evakuacije ratne siročadi, a njegov izaslanik Darinka Grujić, tokom evakuacije je osnivala privremene ratne domove od Sremske Kamenice do Falera kod Atine.
Privremeni Frotingamovi domovi bili su u Nišu, Skoplju, Đevđeliji, Solunu, Faleru, na povratku iz Falera, u Solunu osnovala je još jednom takav dom. Iz Soluna, uz veliku blagonaklonost francuskog generala Saraja, srpska ratna siročad stigla je u Tulon, zatim u Nicu, 1917. i Monton, gde ostaju do jeseni 1919. Sve njegove privremene domove redovno je posećivao episkop Varnava. Stalne domove posle oslobođenja Frotingam je osnovao u Skoplju, Vranju i Sremskoj Kamenici. Poslednji njegov dom bio je u Beogradu u Krunskoj ulici.
Frontigam se 1917. godine prijavljuje Crvenom krstu Amerike kao dobrovoljac i odlazi u Nicu da poseti svoje štićenike, a nakon toga, preko Rima sa Pašićem odlazi na Krf gde upoznaje politički i vojni vrh Kraljevine Srbije.
Nakon boravka u Bitolju gde je godinu dana ukazivao ranjenicima medicinsku pomoć, Živojin Mišić ga predlaže za odlikovanje Karađorđevom zvezdom koju i dobija.
Po završetku rata posetio je Kosovo i Metohiju deleći hranu i odeću izgladnelom stanovništvu.
U periodu od 1921. do 1926. godine, izgrađene su tri dvospratne zgrade u Vranju, a zatim kupuje dvorac Marcibanji – Karačonji u Sremskoj Kamenici, takođe namenjen opismenjavanju i daljem školovanju ratne siročadi.
Osnivač je prvih domaćičkih škola sa ciljem da se opismene devojke koje kasnije mogu samostalno voditi domaćinstva, a zato je bilo potrebno da se stvore uslovi za rad ove vrste škola i daje novac da bi se kupili razboji, šivaće mašine, stoka, živina, pčelinjak, pekara, mlekara…
U Kamenici u Frotingamovom domu, utočište je našlo preko 2.700 dece, ne računajući učenice domaćičkih škola.
Ispitnu komisiju prilikom polaganja završnih ispita u Frotingamovom ”Institutu za ratnu siročad u Kamenici” sačinjavali su poznati srpski profesori i akademici, prof. dr Aleksandar Belić, prof. dr Bogdan Gavrilović, prof. dr Sava Urošević i drugi članovi o čemu je pisala srpska štampa.
Džon Frotingam Srbiji je darivao bolnice, zgrade, novac, imanja, a da pritom nije tražio da mu se na bilo koji način vrati ili uzvrati uslugom od koje bi imao materijalnu korist.
Posle svetske krize i Šestojanuarske diktature, Frotingamova želja bila je da celokupno imanje u Kamenici sa školama ustupi na upravljanje Kraljevom fondu. Uoči primopredaje Kraljevom fondu, izvršena je procena imanja i ono je vredelo 5.7 miliona dinara.
Primopredaja imanja u Sremskoj Kamenici, sa zanatskim i domaćičkim školama, na upravljanje Kraljevom fondu zvršena je 18. maja 1932.
Posle pogibije kralja Aleksandra u Marseju, u dnevnoj štampi u Beogradu bilo je nekoliko članaka u kojima se još uvek pisalo o Frotingamovim školama. Nakon toga dolazi do veličanja kralja Petra Drugog, koji će nastaviti rad svog oca u vođenju škola. To je bio početak zaborava najvećeg srpskog dobrotvora.
S praksom prećutkivanja i zataškavanja istine o pravom vlasniku Kameničkog parka s Karačonjijevim dvorcem (danas Dečje selo u Sremskoj Kamenici) nastavilo se i posle Drugog svetskog rata. Danas se na zgradi u Sremskoj Kamenici u ulici Dvor br. 2, nalaze podaci o početku izgradnje dvorca iz daleke 1717. o osnivaču i najvećem srpskom dobrotvoru Frotingamu, ne nalazi se ni jedno jedino slovo. Njegove zasluge pripale su drugima.
Rušenjem zgrada koje su se prostirale od Karačonjijevog dvorca prema Dunavu i Dečjem selu, uporno se krije istina o najznačajnijoj istorijskoj ličnosti Kraljevine Srbije dvadesetih godina prošlog veka. Današnje Dečje selo u Sremskoj Kamenici, sagrađeno je na Frotingamovom imanju. Mnoge zgrade koje su sagrađane za potrebe domaćičkih škola, nakon Drugog svetskog rata nova vlast je srušila kako bi se zaboravilo da je u Kamenici postojala ”Zadužbina Džona Frotingama”. Posle Drugog svetskog rata u cilju sprovođenja Agrarne reforme, sva njegova imovina u Kamenici, Vranju i Dubrovniku je nacionalizovana.
Be First to Comment